کالیبراسیون ترازوی آزمایشگاهی به معنی تنظیم و بررسی دقت ترازوهای آزمایشگاهی برای اطمینان از این است که وزن هابه درستی و بدون خطا نمایش داده شوند. این کار با استفاده از وزنه های مرجع و استاندارد و تحت شرایط مشخص انجام می‌شود تا نتایج اندازه گیری آن قابل اطمینان باشد.. در آزمایشگاهها حتی تغییرات کوچک در دقت ترازو می‌تواند نتایج آزمایش ها رو با خطا مواجه کرده و باعث اشکالات اساسی شود. به ویژه این اشکالات خود را در صنایع دارویی، پزشکی و تحقیقاتی بیش از دیگر صنایع نشان میدهد.
در این فرایند ابتدا ترازو در محیطی با شرایط مناسب (دما، رطوبت و تراز بودن سطح) قرار داده می‌شود، سپس با صفر کردن (Tare) و اعمال وزنه های استاندارد در چند نقطه از ظرفیت، انحراف دستگاه از مقدار واقعی تعیین و در صورت لزوم اصلاحات لازم انجام می‌گیرد. در پایان نیز تمام داده‌ها و عدم قطعیت اندازه‌گیری محاسبه و در گواهی کالیبراسیون ثبت می‌شود تا نشان دهد ترازو در محدوده دقت مورد نظر قرار گرفته است.
کالیبراسیون ترازوی آزمایشگاهی به چه صورت انجام می‌شود؟
برای کالیبراسیون ترازوی آزمایشگاهی، ابتدا باید دستگاه در حالت ویژه کالیبراسیون قرار داده شود. سپس در شرایطی که هیچ چیزی روی کفه نیست، وزن صفر به ترازو معرفی می شود تا نقطه شروع اندازه گیری تعیین شود.
در گام بعدی، یک وزنه استاندارد که دست‌کم از یک سوم ظرفیت ترازو سنگین تر باشد مثلاً برای ترازویی با ظرفیت یک کیلوگرم، وزنه‌ای با وزن حداقل ۴۰۰ گرم روی کفه قرار می‌گیرد و عدد نمایشگر با مقدار واقعی وزنه تطبیق داده می‌شود.
در نهایت، ترازو با اتکا به این دو نقطه مرجع (صفر و وزن استاندارد) کالیبره شده و برای اندازه‌گیری‌های دقیق آماده می‌گردد. البته در برخی مدل‌ها، این روند به شکل خودکار صورت می‌گیرد و از وزنه داخلی خودِ دستگاه برای کالیبراسیون استفاده می‌شود که به آن «اتوکالیبراسیون» می‌گویند.
چه زمانی ترازو نیاز به کالیبراسیون دارد؟
اینکه هر چند وقت یک بار ترازو نیاز به کالیبراسیون مجدد دارد، کاملا به میزان و نوع استفاده بستگی داشته و نمی‌توان نسخه یکسانی برای همه موارد پیچید. یکی از خدمات مهم شرکت بهبود طب پارس کالیبراسیون تجهیزات آزمایشگاهی همچون ترازوهای آزمایشگاهی میباشد.
دوره مناسب کالیبراسیون بسته به نوع ترازو، میزان استفاده و حساسیت اندازه گیری متفاوت است، اما به‌طور کلی توصیه می‌شود ترازوهای آزمایشگاهی حداقل سالی یک‌بار کالیبره شوند.
با این حال، عوامل گوناگونی ممکن است دستگاه را از وضعیت کالیبره خارج کنند؛ برای مثال جابجایی ترازو، بهم خوردن تراز آن، وارد شدن ضربه، تغییر ناگهانی دما در محیط، قرار گرفتن در برابر جریان هوا (مانند باد کولر)، خاموش ماندن طولانی‌مدت و حتی استفاده فراوان روزانه. به همین دلیل، هرگاه یکی از این شرایط پیش آید، بهتر است مجدداً فرایند کالیبراسیون را انجام دهید.
کالیبره نشدن ترازوی آزمایشگاهی چه خطراتی دارد؟
کالیبره نشدن ترازوی آزمایشگاهی می‌تواند باعث ایجاد خطا در اندازه‌گیری‌ها و در نتیجه به دست آمدن نتایج نادرست در آزمایش‌ها شود. این امر نه تنها بر کیفیت و صحت داده‌های علمی و پژوهشی تأثیر منفی می‌گذارد، بلکه در صنایع حساس مانند داروسازی، پزشکی و غذایی نیز ممکن است پیامدهای جدی نظیر به‌خطر افتادن سلامت بیماران، نقض مقررات و استانداردها و حتی از بین رفتن مواد ارزشمند یا تحمیل هزینه‌های اضافی را به همراه داشته باشد. بنابراین از بهبود طب پارس برای کالیبراسیون تجهیزات خود کمک بخواهید.
تفاوت کالیبراسیون و تنظیم ترازوی آزمایشگاهی چیست؟
در حوزه ابزارهای سنجشی، دو مفهوم کالیبراسیون و تنظیم اغلب با هم اشتباه گرفته می‌شوند، در حالی که هرکدام وظیفه متفاوتی دارند. در کالیبراسیون، ابتدا دستگاه به کمک استانداردهای مرجع مورد ارزیابی قرار می‌گیرد تا میزان انحراف یا خطای آن و همچنین عدم‌قطعیت اندازه‌گیری مشخص شود. به بیان دیگر، کالیبراسیون بیشتر جنبه تحلیلی دارد و صرفاً نشان میدهد ترازو چه اندازه از مقدار واقعی فاصله دارد و با چه درجه‌ای از قطعیت می‌توان نتایج را پذیرفت. در مقابل، مرحله تنظیم شامل عملیاتی است که مستقیماً روی ترازو انجام می‌شود تا خطای نمایش دستگاه به حداقل برسد؛ به عبارت دیگر، پس از آشکار شدن میزان انحراف در فرایند کالیبراسیون، ترازو به گونه‌ای اصلاح می‌شود که هنگام وزن‌کشی، مقدار نمایشگر تا حد ممکن منطبق بر مقدار حقیقی باشد.
تلرانس های کالیبراسیون ترازوی آزمایشگاهی
تلرانس‌ها در واقع نشان می‌دهند که آیا یک ترازو می‌تواند انتظارات و نیازهای معین شده در یک فرآیند خاص را برآورده کند یا خیر. این حدود مجاز، ابزار تصمیم‌گیری درباره رد یا تأیید کاربری ترازو هستند و بر اساس اسناد و استانداردهای شناخته‌شده نظیر OIML R76 و (در آمریکا) NIST Handbook 44 تعریف می‌شوند. در بیشتر موارد، تلرانس‌های قانونی آن‌قدر گسترده‌اند که حتی برای دقیق‌ترین توزین‌ها در ظرفیت‌های پایین هم کافی به نظر می‌رسند. افزون بر این، برخی سازندگان، محدوده‌های مجاز ویژه خود را تعیین می‌کنند تا تضمین شود دستگاه بر اساس مشخصات طراحی‌شده کار می‌کند. از سوی دیگر، تلرانس‌های فرآیندی نیز وجود دارد که توسط خود کاربر، متناسب با شرایط و نیازهای تولید، تعریف می‌شوند تا بهره‌وری بیشتر و هدررفت کمتر در فرآیندها محقق شود.
اهمیت کالیبره کردن ترازوهای آزمایشگاهی
کالیبره بودن ترازوی آزمایشگاهی از آن جهت اهمیت دارد که دقت و صحت اندازه‌گیری‌های انجام‌شده را تضمین می‌کند. در حوزه‌هایی مانند داروسازی، صنایع غذایی و فعالیت‌های تحقیقاتی، هر گونه خطای جزئی در وزن‌کشی می‌تواند باعث تغییر فرمول‌ها، افت کیفیت محصولات و حتی به خطر افتادن ایمنی بیماران شود. علاوه بر این، آزمایشگاه‌هایی که گواهی‌های بین‌المللی و داخلی را رعایت می‌کنند، مکلف‌اند طبق استانداردهای معتبر و به‌صورت دوره‌ای ترازوهای خود را ارزیابی و در صورت لزوم تنظیم کنند.
اگر فرایند کالیبراسیون انجام نشود، ریسک بروز خطاهای پی‌درپی و تحمیل هزینه‌های دوباره‌کاری یا دور ریختن محصولات افزایش می‌یابد و حتی ممکن است به اعتراض مشتری، بازگشت محصول از بازار یا ایجاد مشکلات قانونی منجر شود.
